Na november 2017 pueblo a conoce un gobierno nobo y sigur un gobierno cu di ora cu a drenta a tope cu retonan dificil entrenan un situacion financiero desastroso y sigur aspectonan social neglisha pa añas. Y esakinan no a impedi nan di traha y sigur a sa di demostra di por a yega na un protocol cu Hulanda cu normanan halto pero asina mes a sa di cumpli
Normanan di protocol logra Nos gobierno a hereda un desaster finaciero. Un pais cu na 2009 tabatin 43% di su GDP na debe y un debe nacional na 2.2 biyon florin. Den 8 aña nos a conoce 93% di nos GDP na debe y un debe nacional na 4,3 biyon florin y ainda proyectonan PPP na balor di 80 miyon pa paga tur aña pa 29 aña largo. Hulanda y Aruba a sera un protocol unda cu pa 2018 lo mantene e mesun deficit cu tabatin na 2017 unda cu tabatin 132 miyon na deficit pero Aruba a sa di yega na un deficit di 45 miyon. Pa 2019 Aruba por tabatin un deficit financiero di 25 miyon y nos Gobierno a caba cu un surplus di 11 miyon florin. Pa 2020 nos tabata riba e bon caminda unda cu den protocol mester tabatin un surplus di 25 miyon, pais Aruba tabata prognostica un surplus di 46 miyon y sigur den bista con 2018 y 2019 a bay e surplus aki lo ta tabata mucho mas ainda. Asina pueblo por wak cu cabalmente Gabinete Evelyn Wever-Croes a cumpli cu normanan stipula door di Hulanda y cu hopi a pensa cu no lo por logra y a logra y sigur nos tabata riba e caminda corecto, pero ni nos ni mundo a spera e Covid cu a trece Aruba tambe den problema paso nos no tin un buffer. No tin buffer Maske despues di Status Aparte nos isla compara cu otro islanan den Caribe a conoce desaroyo enorme, nos no a probecha pa crea un buffer pero a opta pa malgasta placa pero tambe proyectonan coruptivo cu pueblo mester a paga enbes di spaar. Ehempelnan ta: Garantianan di Sace unda nos mester a paga $100 miyon cash y 15 aña largo $15 miyon, Radar, Racetrack, Fondo di Desaroyo Sanicolaas, Radisson. Pa corona pueblo mes a sigui escoge su desgracia na momento cu a duna sr Mike Eman y AVP, despues di tur e malgastamento di placa, un biaha mas e oportunidad pa goberna y caba di destrui Aruba financieramente door di duplica nos debe. Banda di esaki laga proyectonan off balance pa paga na balor di 80,7 miyon pa 29 aña largo y unda no ta resta pa por crea un buffer y awe nos ta den e situacion penoso aki. Nos dushi isla na e momentonan aki e unico manera di por lanta cabes ta door di reconstrui e pais aki hunto un biaha mas y e unico manera cu por logra esaki ta uni. Laga politica un banda paso na e momentonan aki pueblo sa cu ta netamente e politica populista a hiba nos financieramente unda nos ta y fanatismo no lo yuda nos sali di nos situacion, sino den union. Ademas, sigur cu cabes friu por pensa con nos lo por logra esaki y sigur con lo percura pa hamas nos bolbe cay den un situacion similar cu ta permiti cualkier otro gobierno mal usa nos fondonan.
0 Comments
Den e siman cu a pasa Parlamento di Aruba a ricibi un presentacion di Cede Aruba hunto cu Fundacion Pa Nos Comunidad (FPNC). Esaki den cuadro di e necesidad social den comunidad pa yuda cu paketenan di alimentacion, financiamento y distribucion di paketenan di alimentacion y colaboracion entre instancianan pa un proceso eficiente di reparticion di pakete di alimentacion. Pero tambe paso dia 18 di juni ultimo Parlamento di Aruba a brinda su sentimentonan di aprobacion basa riba un carta di Minister di Asuntonan Social y Labor a manda pa Parlamento pa cu un sosten di 750,000 florin na FPNC pa paketenan di alimentacion.
Cede Aruba Cede Aruba riba su mes ta ehecuta diferente proyecto social propio den comunidad di Aruba pero ta yuda financia proyectonan di otro instancianan tambe. Fondonan di Cede Aruba ta bin for di fuentenan local y tambe internacional. Nan ta yuda guia organisacionnan local desaroya y inicia proyectonan relata cu e area social. Desde cu Aruba a registra su prome casonan di Covid-19 y a cuminsa sinti e efectonan financiero economico, Cede Aruba a introduci diferente proyecto pa brinda sosten social relata na efecto y regulacionnan pa cu Coronavirus, manera Meals on Wheels, Happy to Give Back (HTGB), Creative Possibilities, proyectonan cu grandinan 60+ di nos comunidad conhunto cu Kibrahacha entre otro. Fundacion Pa Nos Comunidad (FPNC) FPNC su meta ta mas dirigi na traha pa combati pobresa na Aruba. Nan ta haci esaki door di brinda cuminda na comunidad den necesidad pa asina trece un tiki trankilidad por lo menos pensando cu nan por percura pa e grupo aki por tin barica yen. Pero esaki riba su mes NO ta combati pobresa. FPNC no ta un voedsel bank so pero entre otro ta yuda cu paña tambe. FPNC ta un actor riba di liña secundario (tweede lijn) asistiendo pa combati pobresa, indicando cu pueblo no por acerca FPNC directo sino via otro partido cu ta wordo yama instancia y amigo di FPNC teniendo cuenta cu algun criteria. FPNC no ta depende solamente di subsidio pero a lanta otro instituto cu tambe ta asisti pa crea fondo manera COSOMA. Prome cu Covid caba entre 150 pa 250 famia tawata wordo yuda pa luna mediante hulp pakket, voedsel pakket of kleding pakket. Awor despues di cuminsa sinti efectonan di Covid, mas of menos 3,100 hogar/famia a wordo sosteni cu voedsel pakket cu ta relata na mas of menos 8,660 hende. Ayudo a bin di Hulanda tambe cu lo bay via Rode Kruis cu ta spera di yuda 4,500 cas na Aruba. Ayudonan financiero actual FPNC ta depende pa 90% di donacionnan y ta brinda paketenan di 250 florin pa constelacion di 3 pa 4 hende mirando cu bou circunstancia normal e yudansa ta bay pa 150 hogar. Gobierno di Aruba ta subsidia 45 mil florin cu ta ekivalente na paketenan di cuminda total pa luna di 3,800 florin. Pero e institutonan awor a acerca gobierno actual pa un asistencia di un biaha di 750,000 florin cu realmente por yuda 3,100 hogar pa 1 luna so. E programa Happy to Give Back (HTGB) tambe ta duna paketenan ekivalente na 450 florin pa constelacion di 3 pa 4 persona. E ayudo via Rode Kruis lo bay brinda paketenan di 600 florin y esaki door di 10 miyon florin cu Hulanda a asisti cu ne cu ta un ayudo hopi significante. Otro grupo cu tambe ta bin na remarke pa wordo yuda awor door di Covid-19 via asistencia y tarea di Rode Kruis ta esnan indocumenta cu ta biba na Aruba. Esaki segun informacion di FPNC basa riba motibonan humanitario. Normalmente si asisti personanan indocumenta ta solamente paso e famia tin yiu chikito y tambe pa motibonan humanitario. Pa conclui Como Arubiano y Parlamentario mi ta sinti mi sumamente agradecido y orguyoso pa por a ricibi e informacionnan brinda di tanto Cede Aruba como di FPNC. Uno pa por tin un miho imagen di cuanto e necesidad ta na Aruba actualmente. Pero tambe pa realisa cu e curason di e Arubiano ainda ta intacto cu - den momentonan asina dificil di crisis cu nunca nos generacion a yega di experiencia - e Arubiano ta para cla (‘step up’) pa yuda otro! Desde cu Aruba tambe a registra su prome casonan di Covid, e panorama financiero economico a cambia totalmente pa hopi pais, pa hopi negoshi, pa hopi hende y tambe pa Gobierno di Aruba. E crisis mundial causa pa Covid-19 a yega diripiente y su efectonan, apesar cu departamentonan concerni a haci nan maximo esfuerso pa pone den perspectiva, tin un grado halto di ta inpredicibel. Esaki paso su desaroyo ta depende di asina tanto factornan externo cu no por premira pero tambe di hopi pais nan forma di enfrenta e pandemia, pues Aruba su turn around no ta depende di solamente djis Aruba. Prome cu Covid a bati na porta di Aruba, Parlamento di Aruba a ricibi di Gobierno presupuesto 2020 cu si tur cos a bay segun plan, mester a resulta den un resultado positivo (surplus) entre entrada y gasto di 46 miyon florin. Pero cos a cambia di anochi pa mainta. Na final Parlamento a pasa un presupuesto di emergencia cu un resultado asina diferente cu un deficit di 1,263 miyon florin. “No tawata facil pa pasa e presupuesto aki pero ta miho ta prepara pa e bienestar di pueblo general di Aruba y enfrenta su posibel efectonan cu e gara nos y pais Aruba off-guard”, segun Parlamentario Yarzagaray. Pre-Covid Aruba su Finansas Publico tawata bayendo den bon rumbo y cumpliendo cu norma Apesar cu pa aña 2019 - segun protocol firma cu CAft - no mester a logra un resultado positivo ainda entre entrada y gasto, asina mes Gobierno a cera e aña cu surplus riba nivel di sector colectivo di 0.7 miyon florin. Esaki a exigi hopi esfuerso y decisionnan tin ora duro pa tuma y pa colmo no popular politicamente. Esaki riba su mes a tuma curashi. Pakico? Paso Gobierno anterior (di AVP) tambe tawata na e crusada aki cu CAft pero a scoge pa e decision politico y no e decision di maneho balansa y sostenibel y na bienestar di Aruba. Statistical New Release di CBA riba Finansas Gubernamental pa prome kwartaal di 2020 Tur kwartaal Banco Central di Aruba (CBA) ta emiti un publicacion conteniendo datonan di entre otro e sector gubernamental den su Statistical New Release, cu ta duna un indicacion con finansas publico a desaroya pa e temporada. Por nota sigur dos aspecto cu ta indica cu finansas di pais Aruba tawata tin resultado positivo cu si no tawata pa e crisis di Covid por ta casi sigur cu Aruba lo ta den miho posicion financiero. Apesar cu enberdad e resultado entre entrada y gasto a resulta den un deficit di -29.1 miyon florin pa e prome kwartaal di 2020, gastonan di personal a baha cu 5.5 miyon compara cu e kwartaal di e aña anterior. Mas importante ainda, por nota den e tabelnan adhunto, cu e debe di pais Aruba a reduci cu 6.4 miyon florin compara cu e mesun kwartaal di e aña anterior. Pues e debe di Aruba a baha di Afl. 4,318.0 pa Afl. 4,311.6 miyon florin comparando e mesun kwartaal. Compara cu e kwartaal 4 di 2019 e debe di Aruba a baha cu 7 miyon florin. Pa conclui Por nota cu miembronan di Parlamento di oposicion ainda ta duna informacion den nan conferencianan di prensa cu e meta di mal informa y hunga un politica anticua sin pensa cu informacion ta na punta di nos dedenan si nos ta desea. P’esey ami como Parlamentario ta scoge pa uza informacionnan corecto y ta prefera di yuda informa y educa un pueblo enbes di keda haci politica na e nivel di antes. Indicadornan financiero ta señala claramente cu Gobierno bou liderazgo di Evelyn Wever-Croes ta cumpliendo cu normanan di CAft, tawata riba rumbo di finansas publico balansa y probablemente si no tawata pa Covid hasta sostenibel. Awor realidad ta otro pero lo keda cu e speransa cu Aruba lo bolbe bek on track aunke no por premira den ki termino esaki lo por ta realisabel. Den e reunion publico di diabierna ultimo tratando algun cambio den nos Codigo Penal pa loke ta e aumento di castigo maximo pa ‘zedendelicten’ y cambio den e ‘verjaringstermijn’ stipula pa e delitonan aki, parlamentario Shailiny Tromp-Lee a cuminsa na bisa cu el a lesa y prepara su mes cu sentimento mixto pa e reunion aki. Dicon?
Pasobra Parlamento lo bay aumenta e castigo maximo cu por keda duna ora un mucha of un menor keda abusa sexualmente, ora un persona homber of muher, bieu of jong keda abusa, viola, maltrata te cu keda mata. E palabra castigo caba ta indica cu e delito ya a tuma lugar! Cu un mucha of un menor su briyo for di su wowo y su inocencia a keda kita, cu un mucha of hende grandi a keda viola of maltrata caba y/of un persona a perde su bida. Nan bida y di nan famia a keda influencia y marca pa semper y e cruel realidad ta cu door di hisa e straf maximo, esaki no ta cambia e impacto grandi cu e sucedido aki tin riba e victima su bida of di su famia. Pasobra nos mester ta consciente kico e situacion aki ta bisa nos. E ta bisa nos cu nos sociedad, nos sistema completo di proteccion y e nucleo di confiansa a faya e victima. Cumpliendo cu grito di sociedad Den e reunion aki sra. Tromp-Lee no kier a zona pesimista pero e no ta kere den e espectativa presenta den e Memorie van Toelichting cu door di aumenta e castigo maximo esaki lo tin un impacto riba e cantidad di casonan aki riba nos isla y cu e lo spanta e abusadornan, Pasobra - contrario na e pensamento cu e ta ripara ta reina den nos sociedad - aki ta trata un cambio di un ley existente. Hecho ta cu Parlamento NO ta introduci leynan maximo, esakinan ta forma parti di e Codigo penal caba pa hopi tempo, pero ta aumenta esakinan cumpliendo cu e grito di sociedad pa castiga e malechornan aki severamente. Cu tratamento di e concepto di ley aki ta culmina un trayectorio largo cu a tuma lugar den Parlamento, caminda for di 2010 diferente comision y diferente parlamentario a traha riba e concepto di ley aki. Un concepto di ley caminda cu pa 27 artikel den e castigo maximo cu por keda duna lo keda aumenta. Delitonan manera violacion, sex indesea cu un mucha bou di 12 aña, casonan di maltrato premedita cu morto como consecuencia y maltrato severo premedita tur lo subi na un castigo maximo di 15 aña. Ta trata aumento di 3 pa 6 aña di e castigo maximo actualmente valido. Door di e cambionan aki a trece cambio den e castigo maximo di doodslag y maltrato severo premedita cu morto como consecuencia di 15 pa 24 aña. E cambionan aki ta pone cu Aruba ta yega na e nivel di castigo maximo cu ta keda duna pa e delitonan aki na nos islanan ruman den Reino. Peticion pa castigonan mas severo Si sigui e discusionnan den medionan social por tuma nota di peticionnan pa stipula castigonan mas severo. P’esey mes sra. Tromp-Lee kier pidi minister pa duna un splicacion pa pueblo por compronde con a stipula e aumento di e castigonan maximo cu ta ser trata den e reunion. E parlamentario a tuma nota cu entre otro ta tene cuenta cu castigonan maximo na nos islanan ruman den Reino y tambe ta tene cuenta cu e ‘concordantiebeginsel’ cu ta para den articulo 39 di Statuut y sentimentonan y deseo di nos sociedad. Mirando cu pueblo tin cierto espectativa sra. Tromp-Lee a pidi Minister di Husticia pa elabora y duna splicacion pa pueblo por comprende con a stipula e cambionan. Alabes el a desea pa Minister di Husticia trata e parti di introduccion di castigonan mínimo y e motibonan pakico esakinan te ainda no a bira un realidad y indica si esakinan den principio lo bira posibel mirando e opinion negativo di parti di e poder hudicial y di RvA. Victima no ta perde su derecho Otro cambio cu lo tuma lugar ta e ‘verjaringstermijn’ di diferente delito, esta cu esaki ta bay keda kita pa diferente delito. Esaki lo haci posibel pa un victima semper por entrega keho, aunke hopi tempo a pasa. Asina e abusado por keda investiga y husga. Cu otro palabra e victima no ta perde su derecho pa busca husticia. Esaki sigur ta un cambio cu tabata necesario. Sra. Tromp-Lee a gradici Gobierno cu a base di conseho di Raad van Advies a dicidi di elimina e ‘verjaringstermijn’ pa mas articulo cu inicialmente a keda proponi. Pakico no ta dunando castigo mas halto? E parlamentario ta kere cu mester duna contenido real na e ley cu ta ser trata. Aumenta e posibel castigo maximo cu un malhechor por ricibi so no lo yuda si den pratica nan no keda aplica. P’esey e kier referi na e siguiente frase para den e MvT na pagina 4 cu ta bisa lo siguiente encuanto castigo maximo: ‘met deze voorgestelde verhoging zal de wetgever een duidelijk signaal geven aan de partners in de strafrechtsketen dat er behoefte is aan een passende strafeis en een passende strafoplegging terzake van zedendelicten gepleegd tegen minderjarigen’. Aki e parlamentario a para keto un rato y enfatiza cu e ta convenci cu hopi di su colega parlamentarionan lo desea pa manda mas cu un señal. Pueblo kier pa OM y huesnan pidi y duna castigonan mas severo. Castigonan cu ta cumpli cu nos norma y balornan y kico nos como sociedad ta condena. Tin un colega di oposicion a bisa cu si no bin cambio pueblo mes lo cuminsa actua. E realidad ta cu ya nos conoce casonan caminda pueblo a actua cu hasta a resulta den morto. P’esey mes e lo desea di sa di minister na ki manera nos por realmente logra cu e partnernan den e keten ta cumpli cu deseo di pueblo? Alabes pakico na e momentonan aki OM no ta pidi y huesnan no ta duna castigonan mas halto mirando cu ya caba nan tin espacio pa haci esaki? E no ta referi den casonan cu falta prueba pero casonan caminda e bewijslast t’ey y toch ta ripara cu e castigonan ta abou, pues e resultado di e casonan no ta concorda cu deseo di sociedad. Pruebanan ta hopi importante Segun sra. Tromp-Lee mester para keto un rato na un aspecto cu hopi biaha nos ta scucha den e casonan aki, cu ta “Eén getuige is geen getuige”. Algo lamentabel pero cu ta e realidad. P’esey mes prueba ta importante y esaki ta mara na actuacion di e mayornan, e victima, y e proceso di investigacion caminda e pruebanan mester keda colecta. Y den e cadena aki tambe tin fayo. Contrario na un colega di oposicion sra. Tromp-Lee ta haya necesario pa mira e ley aki den un contexto total y no solamente su aspecto tecnico. Sigur esaki ta necesario si mira con pueblo ta experiencia e topico aki y cierto expectativa no corecto cu ta existi den sociedad pa loke ta trata e ley. Un ley of cambio den esaki ta basa y ta origina for di un situacion of sucedido structural y indesea. Cambio di mentalidad P’esey mes e parlamentario a subraya cu cualkier tipo di abuso di mucha ta inaceptabel! Cualkier violencia domestico, maltrato y violacion ta uno di mas! Pero e ta enfatisa un biaha mas cu solamente aumenta e castigo maximo y eliminacion di e verjaringstermijn no ta suficiente. Un ley no ta tur ora e solucion, mas bien den e caso aki mester bin cambio den cada aspecto cardinal den henter e sistema di proteccion. Pueblo mester ta consciente cu si di berdad nos kier stop cu abuso y maltrato esaki ta implica: cambio di mentalidad di NOS como sociedad, fortificacion di e fundeshi di nos famianan, amplia y haci obligatorio formacion via curiculo den enseñanza di nos mucha y hobennan riba salud sexual y e aspectonan di abuso, violacion y maltrato. A yega ora pa cuminsa educa nos muchanan hopi mas habri y dirigi tocante e topiconan aki y haci nan ‘bespreekbaar’ for di chikito na cas, na scol y den comunidad. Para e abuso di negligencia Na mes momento ta hopi importante pa nos sigui fortifica e fundeshi di nos instancia y organisacionnan cu tin cu atende cu e problematicanan aki. Mester empodera nos profesionalnan y percura pa e profesionalnan necesario ta in place y cada un di nos carga nos responsabilidad. Nos mester pone prioridad na PREVENCION y na opinion di sra. Tromp-Lee esnan prome yama ta e mayornan. Nos como mayor mester carga nos responsabilidad. Nos problemanan social ta hopi profundo y difícilmente nos por garantisa 100% di proteccion. P’esey mes sra. Tromp-Lee ta convenci cu tur cos ta cuminsa na cas. Como mayor nos mester ta mas atento y alerto pa cu e comportacion y/of señalnan di nos yiu(nan) y asumi nos responsabilidad di percura pa nos yiu(nan) semper ta den un ambiente di siguridad. Como sociedad, como mayor nos tur tin den nos man pa para e abuso nr. 1 di mucha na Aruba cu ta: NEGLIGENCIA! E tristo realidad ta cu abuso sexual y maltrato di nos muchanan mayoría biaha ta keda haci door di un famia directo. No door di un straño. P’esey e prome yama pa haci un paro na esaki ta nos mes! Proyectonan importante Na mes momento mester bisa si cu nos keten pa HOPI aña no a funciona optimal ni eficientemente. P’esey mes sra. Tromp-Lee a y ta sostene Social Crisisplan caminda ta trahando pa cambionan duradero na bienestar general di nos famianan, nos mucha y hobennan. Proyectonan andando manera Family Justice, Centro pa Famia, creacion di un Codigo di proteccion infantil y hubenil, introduccion di un child protective system, Kind volgt systeem, aplicacion di sign of safety y otro proyectonan andando manera percura pa e profesionalnan necesario manera un vertrouwenarts, psicologo y psikiatra y otronan ta asina necesario, sin lubida e infrastructura y cu ta percura pa e materialnan necesario. Dios gracia cu poco poco nan ta birando realidad pasobra e fondonan a keda aloca pa esakinan. Parlamentario Tromp-Lee a finalisa bisando un dicho di sr. Nelson Mandela: “The true character of a society is revealed in how it treats its children”. |